Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας στην Πολωνία δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Auschwitz. Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1979. Εξάλλου ήταν ένα δυνατό κίνητρο εξαρχής η επίσκεψη στο συγκεκριμένο μέρους για τη πραγματοποίηση του ταξιδιού στη χώρα αυτή.
Τί ήταν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως; Ήταν χώροι κράτησης κατά τον Β' ΠΠ όπου όσοι θεωρούνταν εχθροί των Ναζί, περιλαμβανομένων των Εβραίων και των αιχμαλώτων πολέμου, είτε θανατώνονταν είτε υποχρεώνονταν σε καταναγκαστική εργασία είτε κρατούνταν σε συνθήκες υποσιτισμού και βασανιστηρίων. Το σύμπλεγμα στρατοπέδων του Άουσβιτς ήταν το μεγαλύτερο του είδους.
Το Όσβιετσιμ (Oświęcim) – ή ευρέως γνωστό με το Γερμανικό όνομα Άουσβιτς - είναι η κωμόπολη όπου δημιουργήθηκε και πήρε το όνομά του το στρατόπεδο συγκεντρώσεως και θα σταματήσουμε το πρωί (περί της 11:00) στην οδική διαδρομή μας από το Βρότσλαβ προς Κρακοβία, περίπου 60 χλμ. πριν τον τελικό προορισμό μας. Η διαδρομή δεν θα μας προβληματίσει ενώ στις εγκαταστάσεις (είσοδος από την οδό Stanisławy Leszczyńskiej) υπάρχει μεγάλο δωρεάν πάρκινγκ αλλά και επί πληρωμής ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο των οχημάτων, μαζί με διάφορα ξενοδοχεία, καφέ, εστιατόρια. Επίσης για τα διαδικαστικά να πούμε ότι επιβάλλεται να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα και να κλείσετε τα εισιτήρια για την επίσκεψή σας κατά την οποία προτείνω οπωσδήποτε να συμμετάσχετε σε γκρουπ καθώς να είστε και προετοιμασμένοι να διαθέσετε τουλάχιστον 5 ώρες για την επίσκεψή σας. Φυσικά μπορείτε και επί τόπου να αγοράσετε εισιτήριο αλλά λόγω πολυκοσμίας μπορεί να μην βρείτε ούτε σε ώρα ούτε σε γλώσσα που να σας εξυπηρετεί. Η τιμή του εισιτηρίου για την ξενάγηση είναι περίπου 20€ το άτομο.
Τέλος να τονίσω – αν και είναι ξεκάθαρο και στο site – ότι υπάρχουν δύο επισκέψιμοι χώροι για το tour οι οποίοι συνδέονται τακτικά μεταξύ τους με δωρεάν λεωφορεία και η αρχή γίνεται από το Άουσβιτς Ι με είσοδο από τον δρόμο που προανέφερα.
Αυτό που θα αντικρύσετε μόλις φτάσετε είναι καταπράσινοι χώροι προαυλίου, περιφράξεις και στο βάθος τις στέγες των κτιρίων του Στρατοπέδου. Περπατώντας προς τα γκισέ εισιτηρίων συναντούμε ένα μνημείο με μαρμάρινες πινακίδες αφιερωμένο σε όλους τους οργανισμούς και τα κράτη που συνέβαλαν στη δημιουργία και διατήρηση του Στρατοπέδου έτσι ώστε να είναι επισκέψιμο και διάφορους πίνακες με ιστορικά στοιχεία και ντοκουμέντα. Παραδίπλα βρίσκεται και η είσοδος του κτιρίου από όπου ξεκινούν τα tour όπου και υπάρχει αναψυκτήριο και WC.
Μέσα στο κτίριο θα συναντηθούμε με την ξεναγό μας και το υπόλοιπο γκρουπ, θα πάρουμε τα απαραίτητα ασύρματα ακουστικά και θα οδηγηθούμε σε μία αίθουσα σινεμά για προβολή οπτικοακουστικού υλικού εποχής. Σε αυτό το σημείο παρακολουθώντας τα προβαλλόμενα συνειδητοποιείς παρά την όμορφη φύση τριγύρω και την ηλιόλουστη μέρα – τουλάχιστον την ημέρα της επίσκεψής μας – στο μέρος αυτό κυριάρχησε το σκοτάδι και η φρίκη.
Αμέσως μετά την προβολή θα βγούμε πλέον στους εξωτερικούς χώρους του Στρατοπέδου και μετά από λίγο περπάτημα συναντούμε την γνωστή Πύλη με την ειρωνική επιγραφή ¨Arbeit Macht Frei - η εργασία απελευθερώνει¨. Αυτήν την Πύλη περνούσαν χιλιάδες κρατούμενοι του Ναζιστικού καθεστώτος όπως αιχμάλωτοι πολέμου, εγκληματίες (ακόμα και Γερμανοί), διωκόμενες φυλές όπως Εβραίοι (πρωτίστως), τσιγγάνοι ή διωκόμενοι από το καθεστώς όπως ομοφυλόφιλοι, άτομα με νοητική υστέρηση κ.ά. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών δεν απελευθερώθηκε ποτέ κυριολεκτικά....
Μετά από αυτήν την Πύλη ξεκινούν τα απόλυτα ομοιόμορφα και ευθυγραμμισμένα κοκκινωπά κτίρια (blocks) ακριβώς όπως οραματίζονταν οι Ναζί τον κόσμο ευθυγραμμισμένο και τυποποιημένο στις δικές τους αρχές και ιδανικά. Έντονα επίσης αντιλαμβάνεται κανείς και τον διαχωρισμό που γινόταν στους εξωτερικούς χώρους με τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και τα φυλάκια.
Τα blocks αριθμημένα, φιλοξενούσαν όλες τις υπηρεσίες του Στρατοπέδου διοικητικές, οικονομικές , ιατρικές ενώ άλλα χρησιμοποιούταν ως κοιτώνες των Ναζί ή των φυλακισμένων χωρισμένα συνήθως ανά χώρα προέλευσης. Προσπαθήστε βέβαια να αντιληφθείτε ότι λέγοντας ιατρικές υπηρεσίες για τους κρατουμένους μεταφραζόταν σε ιατρικά πειράματα, ενώ κοιτώνες μεταφραζόταν σε στοιβαγμένους ανθρώπους σε δωμάτια με ελάχιστες παροχές όπως ξύλινες κατασκευές για κρεβάτια.
Το εσωτερικό των κτιρίων είναι πράγματι ανατριχιαστικό καθώς κατά τη διάρκεια του tour βλέπουμε ακριβώς όπως ήταν τα δωμάτια ακόμα και με προσωπικά αντικείμενα των κρατουμένων. Ακόμα μεγαλύτερο μούδιασμα όταν αντικρύζουμε αίθουσες με στοιβαγμένα ρούχα, γυαλιά, παπούτσια ακόμα και τα μαλλιά των εκτελεσθέντων, μετρημένα σε τόνους!
Τέλος, έρχεται το σοκ καθώς μπαίνουμε στο διασωθέν κρεματόριο του Στρατοπέδου, εκεί αφού έγδυναν και κούρευαν τους προς εκτέλεση κρατουμένους τους οδηγούσαν στον θάλαμο αερίων με το πρόσχημα ότι θα κάνουν μπάνιο, καθώς πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό για αυτούς δεν υπήρχε. Αντί για νερό διοχέτευαν το χημικό Zyklon B από μικρές οπές (αεραγωγούς) στο ταβάνι. Σε περίπου 20 λεπτά είχαν πεθάνει όλοι όσοι βρισκόταν εντός.
Ανατριχιαστική λεπτομέρεια, τη κάθε ¨ομάδα¨ την οδηγούσε στο θάλαμο άλλος κρατούμενος ως ομαδάρχης σκεφτείτε, τον οποίο οι Ναζί δεν προόριζαν για θανάτωση. Όταν λοιπόν αυτός άφηνε την εκάστοτε ομάδα εντός και πριν βγει έξω τους συμβούλευε να καθίσουν όσο πιο κοντά γίνεται στους αεραγωγούς καθώς εκεί η δράση του χημικού ήταν η μέγιστη δυνατή και ο θάνατος ερχόταν πιο γρήγορα και άρα λιγότερο βασανιστικά, πόσο σκληρή η συνειδητοποίηση από τους κρατουμένους για το τι επρόκειτο να συμβεί!
Ακριβώς ο επόμενος επισκέψιμος χώρος οι κλίβανοι, εκεί άλλοι κρατούμενοι αναλάμβαναν το μακάβριο έργο του να μεταφέρουν τα πτώματα από τον θάλαμο αερίων προς καύση. Οι στάχτες μετά απλά θάβονταν σε κάποιο εξωτερικό χώρο.
Κατά την έξοδο από το κρεματόριο θα βρούμε μπροστά μας και την κατάληξη της ιστορίας, η κρεμάλα στην οποία τελικώς εκτελέστηκε ο πρώτος Διοικητής του Άουσβιτς και ιθύνων αρρωστημένος νους πίσω από την τελειοποίηση και εντατικοποίηση των εκτελέσεων, Ρούντολφ Ες.
Περισσότεροι από 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο Άουσβιτς, συμπεριλαμβανομένου ενός εκατομμυρίου Εβραίων. Όσοι δεν είχαν σταλεί απευθείας σε θαλάμους αερίων καταδικάστηκαν σε καταναγκαστική εργασία.
Από εκείνο το σημείο θα βγούμε από το συγκρότημα και αφού λάβαμε σαφέστατες οδηγίες από την ξεναγό μας για το που θα βρεθούμε και τί ώρα ακριβώς, θα οδηγηθούμε στο πάρκινγκ έτσι ώστε να επιβιβαστούμε στο λεωφορείο για μία διαδρομή λίγων λεπτών και να συνεχίσουμε τη ξενάγηση στο Auschwitz-Birkenau (Άουσβιτς ΙΙ). Εντύπωση μου έκανε ότι από το γκρουπ που ήμασταν αρχικά ελάχιστοι συνέχισαν την ξενάγηση και στο δεύτερο Στρατόπεδο.
Η διαφορά μεταξύ των δύο Στρατοπέδων είναι εμφανής από την αρχή. Το Άουσβιτς ΙΙ είναι ένα επίπεδο τεράστιο Στρατόπεδο, με στοιχισμένα χαμηλά κτίρια, τα γνωστά συρματοπλέγματα και φυλάκια, όλα απόλυτα τετραγωνισμένα. Ξεχωρίζει η τεράστια Πύλη του με τις σιδηροδρομικές γραμμές οι οποίες περνούν από την είσοδο και τερματίζουν μέσα στο χώρο. Τα πάντα είναι ορατά και από έξω ενώ η κλιμάκωση στις εγκαταστάσεις κάνει ξεκάθαρο ότι πλέον οι Ναζί απροκάλυπτα είχαν θέσει σε πλήρη λειτουργία το σχέδιο ¨Τελική Λύση¨.
Η «Τελική Λύση» προέβλεπε τη δολοφονία όλων των Εβραίων της Ευρώπης σε θαλάμους αερίων, από εκτελεστικά αποσπάσματα ή με άλλες μεθόδους. Στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος δολοφονήθηκαν σχεδόν έξι εκατομμύρια Εβραίοι.
Πλέον ατελείωτα βαγόνια γεμάτα με ανθρώπινες ψυχές έφταναν από κάθε γωνιά της Ευρώπης και με συνοπτικές διαδικασίες οι ικανοί για εργασία πήγαιναν στα blocks ενώ οι μη ικανοί κατευθείαν για εκτέλεση στα κρεματόρια.
Στο Άουσβιτς εκτοπίστηκαν από την Ελλάδα περίπου 55,000 άτομα ενώ οι μεγαλύτεροι εκτοπισμοί έγιναν από την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Οι πληροφορίες που μας μεταφέρει η ξεναγός είναι συγκλονιστικές καθώς προχωράμε στους χώρους του Στρατοπέδου. Η ξενάγηση περιλαμβάνει και είσοδο σε θάλαμο κρατουμένων όπου οι εικόνες προκαλούν ανατριχίλα.
Για την ταχεία κατασκευή των κτιρίων οι Ναζί απλά γκρέμιζαν και έπαιρναν τα υλικά από τα σπίτια των ντόπιων ενώ σήμερα διασώζονται κάποια από αυτά καθώς κατά την αποχώρησή τους και θέλοντας να μην αφήσουν στοιχεία για τις φρικαλεότητες που διέπραξαν, οι ηττημένες δυνάμεις προσπάθησαν να γκρεμίσουν τα πάντα. Υπάρχουν ερείπια από τα πλέον μεγαλύτερα κρεματόρια του Άουσβιτς ΙΙ ενώ κοντά στα ερείπια υπάρχει μνημείο στο σημείο όπου έθαβαν τις στάχτες των πτωμάτων.
Η ξενάγηση θα τερματίσει εκεί όπου τερματίζουν οι ράγες όπου και θα δούμε το μνημείο των θυμάτων του Στρατοπέδου συγκέντρωσης – εξόντωσης, σε διάφορες γλώσσες του κόσμου, και στα Ελληνικά. Η παραμονή στο χώρο επιτρέπεται και μετά το πέρας της ξενάγησης.
Το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος θα απελευθερωθεί την 27 Ιαν 1945 από το κόκκινο στρατό (ΕΣΣΔ) και έτσι σταδιακά θα ανακαλύπτονταν οι φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Ναζί κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ενώ περπατάω προς την έξοδο προσπαθώ να αντιληφθώ και να κατανοήσω την ψυχολογία, την φρίκη, τον φόβο που ένοιωθε ένας καθημερινός άνθρωπος ο οποίος για κάποιο λόγο που αγνοεί στοιβάχθηκε σε ένα βαγόνι τραίνου και ξεριζώθηκε από τον τόπο του και την οικογένεια του και μεταφέρθηκε εδώ ή όπου αλλού ¨εδώ¨ για να κριθεί από αγνώστους αν αξίζει να ζει ή όχι. Επαναφέρω στο μυαλό μου τις εικόνες που είδα, αυτά που κατά καιρούς παρακολούθησα σε ντοκιμαντέρ ή ιστορικές ταινίες, αυτά που έχω διαβάσει. Απάντηση στο πως ένοιωθαν ή στο γιατί δεν υπάρχει….αυτό που υπάρχει είναι το χρέος που έχουμε όλοι να μην αφήσουμε να ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο στην ιστορία μας.
Τέλος αξίζουν συγχαρητήρια σε αυτούς που ασχολήθηκαν και κατέστησαν αυτόν τον χώρο επισκέψιμο με απόλυτο σεβασμό στη μνήμη των θυμάτων αλλά και με τρόπο που μεταφέρει στον επισκέπτη όλα όσα πρέπει με μεγάλη επιτυχία.
Πραγματικά με μετέφερες εκεί με τον γραπτό σου λόγο!!